Pirinçteki tüketim düşüşü piyasayı yavaşlatıyor

Mehmet Hanifi GÜLEL

Pirinç tüketiminde yaşanan düşüş piyasayı olumsuz etkiliyor. Özellikle kişi başı tüketimdeki düşüş dikkat çekiyor. 2018 yılında kişi başı pirinç tüketimi 9.5 kilogram dolayında yer alırken, bu rakam 2022 yılında ise 8 kilograma kadar gerilediği tahmin ediliyor.

Tüketimdeki düşüşün nedeni ithal edilen kalitesiz ürünler ve içeride 60’tan fazla çeşide ulaşan çeltik çeşidinin yarısından fazlasının pilavda iyi sonuç vermemesinden kaynaklandığını belirten sektör temsilciler, pirinç tüketmeyen tüketicilerin bulgur ve makarna tüketimine yöneldiği aktarıyorlar.

TMO fiyat düşüşünü engelledi

Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO), 2023 yılı çeltik alım fiyatlarını değerlendiren sektör temsilcileri, TMO’nun fiyatını 1.5 ay gecikmeli olarak açıklamasına rağmen piyasaya denge getirdiğini ifade etiler. TMO’nun fiyat açıklamadan önce çeltik piyasasında 1-2 lira arasında bir gerileme yaşandığını bildiren temsilciler, TMO’nun zamanında müdahalesiyle fiyatların piyasa şartlarına geldiğini belirtiyorlar.

TMO’nun geçen hafta içinde çeltik fiyatlarını açıklamıştı. Baldo grubu çeltiklerde 55 randıman olanlara tonu 24 bin TL, cammeo grubu çeltiklerde 58 randıman olanlara tonuna 23 bin TL, Osmancık grubu 60 randıman çeltiklerine 20 bin TL ve luna çeşitler için ise ton başına 18 bin TL fiyat açıkladı. TMO, eylül ayının ikinci yarısından itibaren başlayan çeltik hasadının ülke genelinde yaklaşık yüzde 75 seviyelerine ulaştığını ve bu yıl çeltik üretiminin 900 bin ton olacağı tahmin edildiğini duyurdu.

Geçen yıl ise TMO’nun daha sonra revize ettiği fiyatlar ise söyledi; baldo grubu çeltikler ton başına 16 bin lira, cammeo grubu çeltikler için ton başına 15 bin 500 lira, Osmancık için 14 bin 500 lira, luna ve diğer uzun taneli çeltikler için ise ton başına 13 bin 500 lira fiyat açıklamıştı.

Zincir marketlerde 2.5 kiloluk baldo 108 lira

Üreticilerin ürün satmadığını ve piyasada satışın çok az olduğunu kaydeden temsilciler, diğer yandan piyasada pirinç tüketiminin de çok az olduğunu vurguluyorlar. Piyasada genel bir durgunluğun olduğuna dikkat çeken temsilciler, zincir marketlerde baldo pirincin 2.5 kilogramının ortalama 108 lira olduğunu belirtiyorlar.

Söz konusu ürünlerin fabrikadan çıkışı ise 40-42 lira bandında bulunuyor. Geçen yıldan devreden ürünlerin piyasada olduğunu ve üstüne yeni ürünlerinin de çıkması piyasada durgunluğa neden olduğu belirtiliyor. Açıklanan fiyatları pirinçte fiyat artışına yol açmayacağı da aktarılıyor.

Kişi başı tüketim 1.5 kilo düştü

Fiyatlardan memnun olan üreticilerin yüzde 20 civarında olduğunu belirten sektör temsilcileri, açıklanan fiyatların piyasa fiyatları olduğunu ve devletin piyasa şartlarında fiyat verdiğini ifade ediyorlar. Fiyatların kötü olmadığını, iyi olduğunu söyleyen temsilciler, devletin fiyat açıklarken 1.5 ay gecikmeli olarak piyasanın oturmasını beklediğini belirtiyorlar.

Çiftçilerin ve fabrikalarda geçen yıldan kalan çeltik ürünün de olduğu dile getiriliyor. Piyasada talep eksikliği olduğu ve bunun pirinç tüketimde yaşanan düşüşten kaynaklandığı belirtiliyor. Pirinç tüketiminde azalmanın yaklaşık 3-4 yıldır devam ettiğini belirten temsilciler, kişi başı tüketimin bu yıl daha da azalma beklendiğini bildirdiler. Kişi başı tüketim 9.5 kilo civarındaydı. Kişi başı tüketimin azalmasında ithal ürünlerin rolü büyük.

Diğer yandan Türkiye’de 60’ın üzerinde tohum çeşidinin yarısından fazlasının pilavda iyi netice vermediği belirtiliyor. Söz konusu çeşitlerin mutfak kültürümüze uygun olmamasından dolayı tüketici pilav yapmaktan uzaklaştığı aktarılıyor. Pirinç almak istemeyen tüketici bulgur ve makarnaya yöneliyor. Son yıllarda kişi başı pirinç tüketiminde 1.5 kilogram gerileme yaşandı.